ΚΡΙΤΙΚΗ-ΣΙΝΕΜΑ: JOKER

Ανήκω στη γενιά που αντιμετωπιζε τον Joker ως τον αποτυχημένο ζηλιάρη εκκεντρικό που κάνει τρέλλες για να τραβήξει την προσοχή, αλλά που του βγαίνουν ξυνές όταν αναλαμβάνει ο Batman να υπερασπιστεί τον κόσμο και τη νομιμότητα. 

Στην εποχή μας όμως, της εκπλήρωσης της προφητείας "Μακάριοι οι πτωχοί των πνεύματι...", ο Joker ξανάρθε στο προσκήνιο ως απαραίτητο συστατικό μιας ανάλγητης κοινωνίας αν όχι και alter ego του Batman, που πρέπει σώνει και ντε να έχει και μια φονική πλευρά για να είναι cool στους -ακόμη- προ/φουτουριστικούς καιρούς που ζούμε. Ο Σκοτεινός Ιππότης πριν από καμμιά δεκαετία έκανε την αρχή της αποκατάστασης του Joker και ξανάστησε το fun club του, ενώ ο πολύς Χοακίν Φήνιξ ανελαβε την νεότερη εκδοχή, που αποτελεί μια πιό αληθοφανή και στέρεη γενεαλογία του δημοφιλούς χαρακτήρα, σε σκηνοθεσία Τοντ Φίλιπς (2019). 

Ο Joker, ο μυστηριώδης arch-villain, αποτυχημένος και κακοποιημένος, κολλημένος σε μια αρρωστημένη σχέση με μια μητέρα που κάθε άλλο παρά αξίζει να αποκαλείται έτσι, κάπως σαν τον Νόρμαν Μπέϊτς του Ψυχώ, χάνει κάθε προσχηματική ανθρωπιά όταν η επαγγελματική και προσωπική του ζωή παίρνουν την κάτω βόλτα. Το στρίψιμο της βίδας έχει καταγραφεί σε πλείστες όσες εκδοχές στο σινεμά, όπως για παράδειγμα στο Μια ξεχωριστή μέρα του Τζόελ Σουμάχερ (1992). Εδώ όμως, ο Τοντ Φίλιπς έχει δύο μεγάλες δυσκολίες να ισορροπήσει: τον χαρακτήρα καρτούν, με την αληθοφάνεια του ανθρώπινου ψυχισμού σε κατάρρευση. 

Ο Joker είναι mega-star και ελέγχει τον σκηνοθέτη και το σενάριο. Δεν είναι εύκολο να τον κάνεις έναν κακομοίρη που διασχίζει ολόκληρη την δυστοπική μεγαλούπολη "Gotham" για να κρυφτεί στην κακομοίρικη πολυκατοικία όπου μένει, να εξηγήσεις τις υπερφυσικές του δυνάμεις να δραπετεύει και να κάνει κακό ανενδοίαστα και να είναι και σύμβολο εξέγερσης -αυτό το τελευταίο "κατάπιε" την ταινία. Ο ψυχοπαθής, αντικοινωνικός, κακοποιημένος άνδρας με την επίσης βαριά προβληματική μητέρα, δεν στέκει ως σύμβολο εξέγερσης. Στο σταυροδρόμι ανάμεσα στην κακία του Joker και του χάους που προκαλεί από τη μια, και την κατάρρευσή του και την εξέγερση από την άλλη, ο Φίλιπς δίστασε, κι έχασε το "άριστα" που θα έπαιρνε γι' αυτήν την ταινία. 

Η δύναμη του Joker ήταν ανέκαθεν η αντιπαράθεσή του με τον Μπρους/Μπάτμαν, η ομαδοποίησή του με άλλους τους φυράματός του, η ειρωνεία και, ενίοτε, ο αυτοσαρκασμός του. Και ξαφνικά γίνεται εν έτει 2019 λαϊκός ήρωας και έμπνευση των καταφρονεμένων, όταν ταυτόχρονα, διαβάζουμε στην οθόνη το βαρύ ιατρικό του ιστορικό, με όλα τα στοιχεία που υποτίθεται κάνουν πιό συμπαθή την εικόνα του. 

Χάθηκε η μπάλα κάπου στη λύπηση και τον οίκτο, προδόθηκε ο "ήρωας"/χαρακτήρας που αν είχε κάτι μεγαλειώδες ως τώρα, ήταν η αδιαφορία του για το παρελθόν, η απόλυτη παράδοσή του στα κατώτερα ένστικτά του, η ευρηματικότητα και η άρνηση του οίκτου και της ελεημοσύνης. Από άγριο θηρίο, ο εκπληκτικός Χοακίν Φήνιξ, με την καθοδήγηση σεναρίου και σκηνοθέτη, έδωσε στο κοινό έναν Joker που παρ' ολίγο να γίνει αρχηγός κόμματος, υπεραπλουστεύοντας και βάζοντας στο τσουβάλι ψυχική νόσο, παραλήρημα, παραισθήσεις, κοινωνική αδικία, παιδική κακοποίηση, bullying, φτώχεια και πολιτική. Ίσως αυτός ο αχταρμάς έκανε την ταινία τόσο δημοφιλή στους εφήβους και απατηλά επαναστατική. 

ΚΡΙΤΙΚΗ- ΣΙΝΕΜΑ: ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ

Είναι πραγματικά παράξενο να πας σινεμά για να δεις τη μυθιστορηματική εκδοχή όσως έζησες, με δραματικό τρόπο, πάρα πολύ πρόσφατα. Μιλάω φυσικά γαι την ταινία του Κώστα Γαβρά Ενήλικες στο δωμάτιο, βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη, πρώην υπουργού Οικονομικών τους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης Σύριζα. 

Ο Κώστας Γαβράς έχει επιδείξει σταθερό και αμείωτο ενδιαφέρον για έκρυθμες πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις στις ταινίες του, με πιό γνωστά τα Ζ και ο Αγνοούμενος, εμπνευσμένα από την Ελλάδα και τη Χιλή αντίστοιχα. Υποθέτω πως όταν καταπιάστηκε με το βιβλίο του κ. Βαρουφάκη, αντιμετώπισε μια ακόμη "πρόκληση" να στιγματίσει επί της μεγάλης οθόνης πρακτικές που αναδεικνύουν τον κακό καπιταλισμό ως μέγα δεινό της ανθρωπότητος. Και ίσως να είναι, αλλά οπωσδήποτε ο μυθιστορηματικός Γιάνης και τα πεπραγμένα του στο "πετσί" αυτής της χώρας, δεν είναι εκείνος που εμπιστεύεται η ανθρωπότητα να πάρει επάνω του τον αγώνα για την καλυτέρευση της ζωής της. Ας είναι. 

Για να πω την αλήθεια, παρά την ανατριχίλα που είχα ενθυμούμενη την διακυβέρνηση των ημερών του Γιάνη και του Σύριζα, αποφάσισα να μείνω ψύχραιμη κατά την προβολή της ταινίας και όσο γίνεται αποστασιοποιημένη, και "πού ξέρεις, μπορεί να δούμε και καμμιά καλή σκηνή". Έτσι σκεπτόμουν, ώσπου άρχισε η προβολή, και είδα να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μου ένα γουέστερν αστακοσπαγγέτι, με τα μέλη της τότε κυβέρνησης Σύριζα, να αποπλένονται διότι το καθένα, αποτελούσε και μια καρικακατουρίστικη περσόνα ενός "αντάρτη του βουνού", και μάλιστα με το ηθογραφικό αποτύπωμα της Νέας Κωμωδίας ή του Καραγκιόζη: υπήρχε ο καπετάν-Παρορμητκός, ο καπετάν-Μπαρούτης, ο καπετάν-Κομματικός, ο καπετάν-Σκεπτικός, κάπως σαν τους επτά νάνους κι ο Τζίπρας/Μπουρδούμης/Χιονάτη στη μέση, να συσκέπτεται -κυρίως με τον εαυτό του. Στους ήχους μουζάκα-συρτάκι, για να είναι και αναγνωρίσιμο το προϊόν διεθνώς. 

Για τον Γιάνη-Κλιντ, αυτόν τον dirty Harry των διαπραγματεύσεων, δεν θα πούμε πολλά, ο καθρέπτης του τα λέει όλα: ήταν ψηλός, μελαχροινός, ήταν ηλιοκαμμένος, ήτανε ο καλύτερος κι απ' όλους ο πιό γραμμένος." Και γραμμωμένος. Και διαβασμένος. Και προφητικός. Και οικογενειάρχης. Και φιλεύσπλαχνος. Και χωρατατζής. Και οικονομολόγος μεγατόνων. Και ο Μπάτμαν, με τον Τακαλώτο ως Ρόμπιν δίπλα του. Και θύμα των περιστάσεων. Και κάπου εκεί, άρχισε ένα βαλσάκι σαν ξεμεινεμένο από χορογραφία της Pina Βausch και η παλιο-Ευρώπη έφτιαξε τείχος κι έκλεισε απ' έξω τον Γιάνη-Καβάφη (γιατί και αυτό μπορεί να είναι ο σούπερμαν Γιάνης άμαν θέλει) και τον παραίτησε από υπουργό, ενώ ο "σταυραϊτός" ο Τσίπρας/Μπουρδούμης πήρε την απόφαση να υπογράψει μια νέα Βάρκιζα ή μάλλον δήλωση μετανοίας για να σωθεί η πατρίς η εγκλωβισμένη στον καπιταλισμό και το μπουρί του. 

 

Εκείνο το δημοψήφισμα όμως βρε Γιάνη μας και Κώστα Γαβρά μας, δεν μας το εξηγήσατε επαρκώς, πώς διάολο "γύρισε"; Με ένα βαλσάκι χοροθεατρικό "καθαρίσατε" το καλύτερο σημείο της ταινίας. Και μείναμε έκπληκτοι για το πώς ξαναγράφεται η Ιστορία και δεν την αναγνωρίζεις, ενώ ήσουν κι εσύ εκεί. Και πώς μια καλή χορηγία σε κάνει μέρος μιας μακρο-Ιστορίας απ' όπου απουσιαζει το πιό μπανάλ -τελικά- στοιχείο: η αλήθεια. 

 

(Υ.Γ. Εξαιρετικό το καστ. Μπράβο στους ηθοποιούς με επικεφαλής τον Χρήστο Λούλη.) 

 

ΚΡΙΤΙΚΗ - ΣΙΝΕΜΑ: Once upon a time in Hollywood

Once upon a time in Hollywood (OUATIH)

Ο Πολάνσκι, οι γυναίκες του, οι ταινίες του, με καταλύτη την καταγωγή του, ήταν ήδη underground μύθος πριν συναντηθεί με τον mega-killer του 20ού αιώνα Τσαρλς Μάνσον. Τα οράματα του Μάνσον, το ράντσο με τις γυναίκες-πιστές του, τα άγρια εγκλήματα που διέπραξε η "οικογένεια" και μάλιστα στην καρδιά της κινηματογραφικής βιομηχανίας στους ήχους (;) του Helter Skelter των Beatles, από ένα άλμπουμ που δεν ήταν και το πιό δημοφιλές του θρυλικού συγκροτήματος, όλα συνέθεσαν μια saga γεμάτη μυστήριο που πέρασε για δεκαετίες από στόμα σε στόμα σαν μύηση στη σκοτεινή πλευρά της τέχνης και των ανθρώπινων, μια saga καθ' όλα άξια να περάσει και στη μεγάλη οθόνη. 

Τι ομως απ' όλα αυτά μπορεί να γίνει ταινία μακριά από υπερβολές, αγιογραφίες, και υπεραπλουστεύσεις; Ο Ταραντίνο βρήκε τη λύση βάζοντας δύο ιστορίες (Μάνσον-Χόλλυγουντ) να τρέχουν παράλληλα σαν τα αυτοκίνητα στη νυχτερινή κούρσα του Επαναστάτης χωρίς αιτία. Με το έργο του, γνήσιο spaghetti western, έφτιαξε ένα καταπληκτικό παραμύθι με απολύτως γνήσια υλικά, καθώς όλα τα πρόσωπα της ταινίας είναι παρμένα από αληθινούς ανθρώπους που έζησαν, δούλεψαν, πέτυχαν ή απέτυχαν στο Χόλλυγουντ. 

Το "παραμύθι" δίνει ζωή γενναιόδωρα στην άτυχη Σάρον Τέϊτ και καταστρέφει τους κακούς, όπως γίνεται στα spaghetti western του Σέρτζιο Λεόνε. Όπως γίνεται και στις επικές ταινίες γουέστερν όπου ο "Ρίκ Ντάλτον" (Λεονάρντο ντι Κάπριο), πρωταγωνιστεί, ώσπου η καριέρα του να πάρει την κάτω βόλτα καθώς το είδος ξεφτίζει και δίνει τη θέση του στην υπαρξιακή γουέστερν υπερβολή. Που μάλιστα είναι επηρεασμένη απ' την Άπω Ανατολή, όπως το Yojimbo του Κουροσάβα που έδωσε την έμπνευση για το Για μια χούφτα δολλάρια του Σέρτζιο Λεόνε. Η ταινία Once upon a time in Hollywood, κάνει αναφορά στα μεγάλα κινηματογραφικά έπη, όλα γυρίζουν γύρω απ' το έπος σ' αυτό το έργο, όπως τα Once upon a time in the West της δεκαετίας του '60, και Once upon a time in America της δεκαετίας του '80, του Σέρτζιο Λεόνε. 

 

Όπως ο ήρωας του spaghetti western σώζεται σαν άλλος Οδυσσέας με την καλοσχεδιασμένη επίθεση στους κακούς, γιατί παρά τον ξεπεσμό του έχει κρατήσει ατόφια την περηφάνεια και την αξιοπρέπειά του, έτσι κι ο "Ρικ"/ντι Κάπριο σώζεται με την παρέμβαση της "Αθηνάς"-μεγιστάνα του Χόλλυγουντ Αλ Πατσίνο, με το να πάει στην Ιταλία και να γυρίσει γουέστερν εκεί, και να μη χαθεί, αλλά να ακολουθήσει την εποχή του που αλλάζει. Να μη χαθεί κι εκείνος όπως οι ηθοποιοί Τζωρτζ Μαχάρις και Ταμπ Χάντερ που μεταξύ αλλων, έδωσαν υλικό για να φτιαχτεί ο ρόλος του "Ρικ Ντάλτον".

"Αν τα πράγματα ήταν αλλιώς..." μοιάζει να λέει ο Ταραντίνο στην καταπληκτική ταινία του, και ξαναμοιράζει την τράπουλα αποκλείοντας του κακούς απ' το να σηκώσουν τη μπάνκα, με τη σωτήρια επέμβαση του "Κλίφφ Μπουθ" (Μπραντ Πιττ) του κασκαντέρ και φίλου του "Ρικ", που είναι ένας χαρακτήρας βασισμένος κι αυτός σε αληθινό πρόσωπο. 

Όλοι έχουν μια "Αθηνά". Το spaghetti western, ο Πολάνσκι, η αδικοχαμένη Τέϊτ, αλλά και οι πρωταγωνιστές του που ξαναεφευρίσκουν τον εαυτό τους μ' αυτούς τους καταπληκτικούς ρόλους, έχουν τον Κουέντιν Ταραντίνο ως "Αθηνά", που παίρνει και δίνει ζωή κατά βούλησιν σε όσους το αξίζουν. Με τρυφερότητα δίνει δεύτερη ευκαιρία να πουν την ιστορία τους οι αδικημένοι, με σκληρότητα κλείνει το στόμα όσων άλλαξαν την ιστορία για το διεστραμμένο κέφι τους, χωρίς ποτέ να απολογηθούν ή να ζητήσουν συγχώρεση.