ΛΕΩΝΙΔΑΣ ντε ΠΙΑΝ - Μια παλιά συνέντευξη (απόσπασμα)

-Xόρευα, χόρευα, χόρευα πάρα πολύ, πολλή δουλειά, ώσπου διέλυσα την πλάτη μου και ήρθα εδώ πέρα και ξεράθηκα. Δύο χρόνια δεν μπορούσα να χορέψω, και μετά βαρέθηκα. Δεν την ξαναφτιάχνω τη βαλίτσα, είπα, μακάρι τι! Εκείνη την εποχή τα Μπαλέτα που ανήκαν σε όπερες, τα σταθερά Μπαλέτα όπως τα λέγαμε, δεν τα λογαριάζαμε. Όπως της Γερμανίας...Τα σνομπάραμε. Τα μεγάλα μπαλέτα ήταν τρία: του de Cuevas, το ABT και το NYCB του Μπαλανσίν. Αυτά έκαναν περιοδείες. Τα άλλα έμεναν στη θέση τους, ενώ εμείς γυρίζαμε τον κόσμο! 
-Πριν ξεκινήσω να μάθω χορό έλεγα: "Θεέ μου, δώσε μου καλούς δασκάλους να γίνω καλός χορευτής. Πολύ συντομα κατάλαβα ότι δεν εξαρτάται απ' το δάσκαλο. Ο δάσκαλος έχει χίλιους μαθητές. Απ' τους χίλιους, μακάρι να βγει ένας καλός, οπότε...και σε κακό δάσκαλο να πέσω, από εμένα εξαρτάται να γίνω καλός. Κι έβλεπα τα παραδείγματα. Πολύ θαυμαστοί δάσκαλοι δεν είχαν βγάλει ούτε εναν καλό χορευτή, αλλά μέτριοι δάσκαλοι, τα κατάφεραν γιατί τους έτυχε το ταλέντο...τους έτυχε! Δεν είναι τόσο πολύ το ταλέντο, όσο αυτός που έχει τα κότσια και περνάει πάνω από δάσκαλο, πάνω απ' όλους. Πρέπει ο μαθητής η ο χορευτής να είναι υπεράνω δασκάλου, υπεράνω Σχολής, υπεράνω όλων. Αυτός δε θα χαθεί. Χάνονται οι μέτριοι, οι κακοί, οι καλοί. Δε χάνεται ο εξαίρετος. Ποτέ! 
-Πέρασα Κατοχή. Το πριν δεν το θυμάμαι. Πριν την Κατοχή περνούσα ευχάριστα αλλά χωρίς να συμβαίνει τίποτα, στο σπίτι, με ατελείωτη οικογένεια, υπηρεσίες, πολύ κόσμο, ούτε βούληση είχα, ούτε τίποτα. Απλώς περνούσα πολύ ωραία και ευχάριστα. Στην Κατοχή πεινούσαμε αλλά και γλέντησα, ακόμη και την πείνα, μέχρι κι αυτή...Δε μ' ένοιαζε αν έτρωγα λαχανίδα με πληγούρι...φασολάδα...Ακόμα τρώω φασολάδα! Καμμιά φορά ονειρευόμουνα σοκολάτα, αλλά δεν έχει σημασία αυτό, η Κατοχή δε μ' ενόχλησε ούτε κι η πείνα ακόμα...Γιατί; Το να πεινάς εσύ ο ίδιος είναι κακό. Να έχεις την ευθύνη αυτού που πεινάει, να 'χεις το παιδί σου να πεινάει είναι η τραγωδία. Κι εγώ ήμουν παιδί τότε. Είναι εντελώς άλλο πρόβλημα. Οι γονείς μας ανησυχούσαν μήπως πάθουμε αδενοπάθεια ή φυματίωση, αλλά εγώ έτρωγα ό,τι έβρισκα. Έφαγα κρεμμύδια, χόρτα ωμά, ό,τι έβρισκα. Έτρωγα σα ζώον. Η μάνα μου, όλοι λέγανε: "να φάει το παιδί κόλλυβα, κολλυβοζούμι." Ξέρεις τι θρεπτικό; Η Αθήνα όταν τελείωσε η Κατοχή και άρχισαν να έρχονται οι Εγγλέζοι κι άρχισα να μυρίζομαι τα ξένα φιλμς και τι γίνεται στην Αμερική, αισθάνθηκα ότι ζούσα σε επαρχία και θέλησα να φύγω. Εγώ δεν είμαι για εδώ, σκέφτηκα, κι έφυγα στο εξωτερικό. 
-Συνήθως οι μεγάλοι χορευτές δεν είναι καλοί δάσκαλοι, γιατί πρέπει να είναι εγωιστές, πρέπει να φροντίζουν μόνο τον εαυτό τους. Να 'χουν το ένστικτο να λάμψουν εκείνοι και να πάνε χαμένοι όλοι οι άλλοι. Δε γίνονται καλοί δάσκαλοι γιατί ο δάσκαλος πρέπει να φροντίζει τα παιδιά. Να 'χει κάτι του γονιού. Η Όλγκα Πρεομπραζένκα, η μεγάλη μπαλαρίνα, ήταν εξαίρεση: μεγάλη χορεύτρια και εξαιρετική δασκάλα. Σπάνιο, πολύ...Η Ροζέλλα Χαϊτάουερ, ήταν μεγάλη δασκάλα επειδή έδινε το παράδειγμα, εκτός του ότι ήταν εκπληκτικής τεχνικής χορεύτρια. Το ήθος της. Πάρα πολύ εντάξει με τους άλλους χορευτές, ποτέ δεν προσπάθησε να καταπατήσει κανεναν. Έλεγα σήμερα στα παιδιά ένα παράδειγμα από την πρακτική της: μια φορά δεν είχαν έρθει τα παπούτσια της, που τα έκανε ειδική παραγγελία, από την Αμερική, και είπε "ας χορέψει άλλη, η τάδε, τη Λίμνη των Κύκνων". Τελικά τα παπούτσια ήρθαν δυό μέρες πριν την παράσταση και τα έκρυψε αφού είχε υποσχεθεί στην άλλη το ρόλο, και δεν χόρεψε. Δεν την σταματούσε ούτε η αρρώστια, ούτε τίποτα. Έτσι φτιάχνεις Σχολή: δεν είναι μόνο το πώς χορεύεις, είναι το πώς αντιμετωπίζεις το επάγγελμα. Δε πα' να ξερνάς, δεν πα' να κουτσαίνεις, την παράσταση τη βγάζεις, κι εφόσον είσαι η Hightower και στηρίζεις όλο το θίασο, τη βγάζεις και μάλιστα θριαμβευτικά, ρίχνεις το θέατρο. Άσχετο αν μετά καταρρέεις. Από άνδρες χορευτές, ο μεγαλύτερος όλων υπήρξε ο Eric Bruhn. Το παραδέχτηκαν ακόμη και ο Νουρέγιεφ κι ο Μπαρίσνικωφ. Ως άνθρωπος όμως, ανώριμος, σαν παιδί κάπως. Με ζήλειες, με μιζέριες, με παιδαριώδη φερσίματα. Κι όμως μεγάλος! Η τελειότητα! Τόσο τέλειο...Όταν είδα τον Νουρέγιεφ να χορεύει, μ' όλη αυτή την πουτανιά που είχε, ζήλεψα. Όταν είδα την τελειότητα του άλλου, είπα, "δεν τη θέλω." Τον Eric Bruhn δεν μπορούσες να τον ζηλέψεις, ήταν τέλειος. Ήταν μη-άνθρωπος. Οι άλλοι είχαν τα ελαττώματά τους, όπως κι εγώ, Τους έφευγε το βήμα, το μπαλώνανε με μια πουτανιά, με ένα χέρι, κάτι. Του αλλουνού δεν του έφευγε τίποτα. Ήταν σαν μια καλή Μερτσέντες, σαν μια καλή Πόρσε. Δεν το ζηλεύεις αυτό, το θαυμάζεις. Ζήλεψα το ανθρώπινο γιατί με πλησίαζε. Το τέλειο, το υπεράνθρωπο δεν το ζήλεψα γιατί δεν το ήθελα, δεν έβλεπα να έχει καμμία σχέση μαζί μου. 

©

RIP Maya Plissetskaya

Maya Plissetskaya and Galina Ulanova, were the artists who made me admire and love dance and somehow direct myself to this art still a very youg child. My first memories of Maya are hazy, I know it was a TV broadcast of one of her famous roles, Swan Lake must have been. It was the first time I remember seeing ballet, and it had a mesmerizing effect on me. The beauty, the lasting impression of her agility, the music, the passion, the different-from-everyman's life, it was all there. Together with my father's jokes who was holding on to the door, rose on his toes and said, "Look, I am dancing ballet!" We all laughed innocently, not so innocently myself as I had already bid dedication and obedience to dance. So, thanks Maya...

I think that had she gone a few decades ago, her death would have made much bigger headlines than today. And yet...Maya Plissetskaya, claimed the world's attention once more, even now at a time in which stardom means different things than in the time of her prime.

Do young dancers know Maya? Have they heard her name outside Russia? I mean the dancers who were born at the time of the post-Chernobyl era. They probably have and if they don't it's worth googling the name. Maya and Galina (Ulanova) were not exactly rivals and not exactly of the same age, but they were famous around the same time and they were somewhat a reminiscent of the Salle-Camargo idiosyncracies on stage: one fiery the other lyrical. Only that Galina was the most typical example fo the dedicated Stahanovite Soviet dancer, while Plisstskaya, of Jewish descent, directly experienced the absurdity and violence of Stalin's regime in her own family, through executions and exile.

Both prima ballerinas wrote theri memoirs. Ulanova mainly focused on her dedication on art and her daily exercises, even on holiday, to become better, to justify her role as an artist and as an artist of the people. Maya wrote a more magnificent story; a story that begins at a very tender age and goes through the corridors of power and bureaucracy and careful phrasing of opinions different to those of the directors, the party officials, those caring for the safety of the regime. Maya danced ballet, her back kick was famous in Don Quixote. She danced all the great roles of the romantic and classic repertory, and her Dying Swan to the music by Saint-Saens gained her an even bigger world recognition. She danced in Ruth Saint-Denis reconstructed dances ("Incense"), she was the Muse of many great artists, she had her signature work in ballet, her Carmen Suite for which she fought a lot in order to be shown as she had dreamed of showing it. A more abstract ballet with psychological traits, made her look sexy on stage, something rather unusual in that manner, because Maya became the role, and her Carmen's sex drive melted into Maya's temperament.

Active until her old age, she was loved even by people that had nothing to do with the world of ballet. A tough lady, an extraordinary woman, she never fled her country as Nureyev, Makarova, Baryshnikov and Godounov did. However strange, it did nothing to diminish her stardom. Maya always seemd to choose wisely.

 From "Anna Karenina"

From "Carmen Suite" (photos from the bicentenary publication Bolshoi Theatre CCCP, 1976).