ΦΑΟΥΣΤ, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – ΚΡΙΤΙΚΗ

Φάουστ, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, 16/1/2016. 

Ο Φάουστ, το μνημειώδες έργο του Γ.Β. Γκαίτε (J.W. Goethe), σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου, συνεχίζεται με επιτυχία στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Ο Φάουστ έχει τύχει πολλών κινηματογραφικών και θεατρικών μεταφορών, ξεκίνησε ως θρύλος στα τέλη του Μεσαίωνα, και δεν έχει μέχρι τις μέρες μας σταματήσει να συναρπάζει η σκοτεινή ιστορία του αγύρτη (;) ή σοφού ή αλχημιστή (;) Χάϊνριχ Φάουστ. Από τους H. Αndreani & D. Barnett, στον Murnau και τον Sokourov, η ιστορία έχει δεχτεί πάμπολλες ερμηνείες, ενώ δεν άφησε ασυγκίνητο και τον κόσμο της όπερας, με το πασίγνωστο έργο του C. Gounod να αφηγείται τις περιπέτειες του τυραννισμένου δόκτορα.

Το Πάσχα, εποχή περισυλλογής και σκέψης γύρω από τα ανθρώπινα, αλλά και σημείο όπου κρίνεται η πίστη καθώς ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με το ζήτημα του θανάτου και της αποδοχής του θαύματος (και) της Ανάστασης, είναι εποχές στις οποίες τοποθετούνται δύο θεμελιώδη ταξίδια στην ιστορία της λογοτεχνίας: του Dante Alighieri στον Κάτω Κόσμο και τις θεολογικές κατηγοριοποιήσεις του, των Καταραμένων, του Καθαρτηρίου και του Παραδείσου και του Δόκτορος Faust περίπου στα ίδια μέρη. Το ταξίδι στην κόλαση και στις δύο περιπτώσεις κρατάει πολύ και μας μένει αξέχαστο, ιδίως στην περίπτωση της ιδιαίτερης περίπτωσης του Φάουστ που το αποζήτησε κιόλας. Είναι κάπως σαν την Κόλαση πριν την Κόλαση, σαν flash-back του πώς κάποιος καταλήγει εκεί. Στη Θεία Κωμωδία, οδηγός του ποιητή είναι ο Βιργίλιος και τελικά η Βεατρίκη, στον Φάουστ την κάθοδο στον κόσμο των ζωντανών-νεκρών εξασφαλίζει η συμφωνία με τον Μεφιστοφελή αλλά στο τέλος του δεύτερου μερους της τραγωδίας πάλι μια γυναίκα θα τον σώσει, η Μαργαρίτα -ο Φάουστ δηλαδή ξεκινάει την πορεία του με τον ιδιοκτήτη και κάτοικο του ένατου κύκλου της Κόλασης, ενώ ο Δάντης θα τον δει, παγωμένο, στο τέλος του καθοδικού του ταξιδιού.

Στην παράσταση-ποταμό των δυόμισυ ωρών που σκηνοθέτησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου, σε μετάφραση του Σπύρου Ευαγγελάτου και με σύμβουλο στη δραματουργία τον Πλάτωνα Μαυρομούστακο, παρουσιάζεται το πρώτο μέρος -όπως συνήθως. Και πρέπει να πω ότι η παράσταση είναι εξαιρετική. Μετάφραση, σκηνοθεσία και βεβαίως υποκριτική, όλα άψογα. Ο Νίκος Κουρής-Φάουστ, έχει διανύσει τεράστια απόσταση, είναι σπουδαίος ηθοποιός, πράγμα που ανεβάζει τον πήχυ για τις μελλοντικές του δουλειές. Είναι ένας καταπληκτικός “Φάουστ”. Αυτό. Δίπλα του δαιμονικός -επιτυχως και ευτυχώς με καθοδηγημένες αλλά και εσωτερικές ισορροπίες- ο Αργύρης Πανταζάρας-Μεφιστοφελής. Σπουδαίο δίδυμο στη σκηνή, “αλωνίζουν” επί ένα δίωρο, είναι χάρμα να τους βλέπεις. Οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι συμπληρώνονται από την Νάνσυ Σιδέρη-Μαργαρίτα, που είναι συγκλονιστική στον τελικό μονόλογο στη φυλακή. Δηλαδή σ' όλη τη διάρκεια του έργου είναι πράγματι η “Μαργαρίτα”, αλλά στο πιό δύσκολο κομμάτι τα καταφέρνει ακόμη καλύτερα. Πολύ ωραία και στέρεη και η Δήμητρα Βλαγκοπούλου-Μάρθα στον απαιτητικό ρόλο τη γειτόνισσας της Μαργαρίτας. Από κοντά, το καστ συμπληρώνεται ορθότατα από τους Κλήμη Εμπέογλου-Βάλεντιν, τόσο καλά παιγμένος ο ρόλος του αδερφού της Μαργαρίτας, και Ερρίκο Μηλιάρη-Βάγκνερ. Απολαυστικός Σπουδαστής και Μάγισσα ο Αγησίλαος Μικελάτος.

Τώρα όμως θα πούμε και τα ολίγα πλην της παράστασης: το σκηνικό, που έχει γίνει υπερχρήση του από την Ελληνική χορευτική σκηνή, και μου ήρθε ανατριχίλα που το αντίκρυσα, νόμισα ότι γύρισε ο χρόνος πίσω ίσαμε τέσσερεις φορές: σε τόσες παραστάσεις το έχω δει. Όχι μόνο η κατηφορική πλατφόρμα, αλλά και η πλατφόρμα-ταβάνι, που αναπαριστά το δωμάτιο του Φάουστ. Από τη στιγμή που σκύβει ο Νίκος Κουρής-Φάουστ και η χαμηλή πλατφόρμα δείχνει το αποπνικτικό και φτωχό δωμάτιο, εκεί έπαψα να βλέπω τον Winterreise του Κωνσταντίνου Ρήγου. Κι ενώ είναι κατανοητό ότι σε ένα μίνιμαλ και πιο ανανεωτικό ανέβασμα η πλατφόρμα λύνει ποικιλοτρόπως τα προβλήματα της σκηνικής πλοκής που ταξιδεύει σε ραχούλες και βουνά, αυλές, δωμάτια, εξοχές, καπηλειά, φυλακές και δρόμους, δεν μπορούσα να σταματήσω να βλέπω τα “ενός λεπτού σιγή”, “2” και “still life” του Δ. Παπαιωάννου. Και τα λέω αυτά ως αρνητικά για τον “Φάουστ”. Από κοντά και το death metal διότι η ηλεκτρική κιθάρα on stage έχει καταγραφεί ως κατάχρηση Κ. Ρήγου, βλέπε Swan Lake. Δεν χάλσαν την παράσταση, αλλά ήταν λίγο παράταιρα αυτά...

Εν κατακλείδι: Να πάτε να το δείτε οπωσδήποτε: πρόκειται για ένα αριστουργηματικό έργο, με έναν εξαιρετικό θίασο σε ένα πανέμορφο θέατρο. Τι άλλο θέλετε...;

© 

FAUST -cinema

FAUST/ΦΑΟΥΣΤ by ALEXANDER SOKUROV

Θα ήθελα πραγματικά να απολαύσω μια μεταφορά του έργου του Γ.Β. Γκαίτε (Goethe) στη μεγάλη οθόνη. Η εκδοχή του Μουρνάου (1926) είναι εκπληκτική, αλλά μου λείπει κάτι που να είναι "της εποχής μου."
Ο Αλεξάντερ Σοκούρωφ, που δικαίως πήρε το Χρυσό λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας το 2011, έφτιαξε ένα αποπνικτικό, κλειστοφοβικό έργο σε μια "δύσβατη" κοινότητα του 19ου αι.
Η μεταφυσική σε έναν επίγονο ενός αιώνα υλισμού και θετικιστικής σκέψης είναι μάλλον δύσκολη υπόθεση, οπότε ο Μεφιστοφελής μετατράπηκε σε ενεχυροδανειστή της "Μεσαιωνικίζουσας" πόλης που βρίθει από πάθη και ανομολόγητους πόθους, δεισιδαιμονία και "αμαρτία". Ένα όν πολύ κοντά στον Νοσφεράτου του Μουρνάου (και πάλι), που κυκλοφορεί ανάμεσα στους ανθρώπους και κλείνει επικερδείς συμφωνίες -για τον ίδιο. Οι λαϊκές ιδέες και δοξασίες για το Διάβολο διαπερνούν το έργο του Σοκούρωφ, ενώ αυτό που σεναριακά είναι αριστουργηματικό, είναι η απεικόνιση της εξαπάτησης, και μάλιστα χωρίς την παραμικρή αίσθηση ενοχής ή μετάνοιας. Καθένας είναι υπεύθυνος για τις πράξεις και τις αποφάσεις του, και έλεος δεν υπάρχει. Ο Σατανάς υπόσχεται, ο άνθρωπος πιστεύει σε αυτό που ακούει, μόνο για να ανακαλύψει ότι δεν είχε διαβάσει "τα ψιλά γράμματα της συμφωνίας", ωσάν να συναλλασσόταν με κάποια τράπεζα που του έταζε σπίτι, ενώ είχε παίξει και τον δανειζόμενο/οφειλέτη και τα λεφτά του και την υπεραξία του, ήδη, στα hedge funds. Ο Διάβολος ως ενεχυροδανειστής βρίσκει την αντιστοιχία του στα καλόπαιδα του τραπεζικού συστήματος.
Το έργο του Γκαίτε επανέρχεται στη σκηνή στο καπηλειό, στο αθώο πρόσωπο της Μαργαρίτας/Γκρέτσεν, στην ερώτηση του Φάουστ "Τι είναι αυτός ο καπνός;" -που στο πρωτότυπο τον οδηγεί στη φυλακή και την τελευταία συνάντηση με την αγαπημένη του πριν εκτελεστεί για τους φόνους που της καταλογίζονται και βεβαίως, πριν κριθεί Άνωθεν, και σωθεί. Εδώ η πλάστιγγα τελικά μάλλον κλίνει υπέρ της καταδίκης του Φάουστ, ή τουλάχιστον προς μια αέναη περιπλάνηση για τη σωτηρία, που την αναλαμβάνει μόνος του.
Είναι δικαίωμα του δημιουργού να κάνει ό,τι εκδοχή θέλει ενός αριστουργήματος, και ο Σοκούρωφ με την ομάδα του του σεναρίου, (για να μην αναφερθεί κανείς στους απίθανους ηθοποιούς, Johannes Zeiler, Anton Adasinsky, Isolda Dychauk)έχουν προφανώς τα φόντα να το αποφασίσουν par excellence. Παρ' όλα αυτά, θα ήθελα το σύγχρονο έπος του Ρώσου σκηνοθέτη, να απέδιδε τις τεράστιες προκλήσεις του Φάουστ του Γκαίτε, κατά τρόπο πιστό στο πρωτότυπο κείμενο.

©

Faust by A. Sokurov (synopsis of the review in English)

A materialist Faust disappointed by poverty and lack of understanding for science, entrusts his soul to the pawnbroker of his small city. Devil, or his advocate, helps him win Margaret/Gretchen while the scientist tries to kill him and begins his eternal wandering through Hell or Kosmos, depending on the viewer's stance.
An interpretation of J.W. Goethe, Sokurov's Faust occasionally draws exactly on the former's work, when the hero wonders about the "smoke coming from afar", in the scene at the inn, in "Margaret's" absolutely angelic face. The Devil and the bankers are closely linked, thus making it clear that money, as traditionally seen, has a strange, devilish power over people. Sokurov's script is philosophical and rational, therefore such notions coming straight from the "heart" of the folklore, is a little puzzling.
I would personally prefer to have seen a challenging version of Goethe's work and not an entirely diversified interpretation, despite this film's artistry and interest. An amazing cast contributed a lot to the film's success.

©