ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΙΩΑΝΝΑ ΝΕΟΦΥΤΟΥ, Εικαστικός

*Από σήμερα, ο  ιστότοπος www.greekstagereview.blogspot.com εγκαινιάζει συνεντεύξεις με καλλιτέχνες από όλο το φάσμα των τεχνών. Καλλιτέχνες που εκτιμούμε, βρίσκουμε ενδιαφέροντες ή φερέλπιδες. 

Ξεκινάμε με την εικαστικό Ιωάννα Νεοφύτου, που πρόσφατα παρουσίασε Βίντεο-Εγκατάσταση στο πλαίσιο της έκθεσης ROOMS 2016, στο ξενοδοχείο St. George Lycabettus.

Ποιά είναι: 

Η Ιωάννα Νεοφύτου, εικαστικός και σκηνογράφος, γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1986. Ζεί και εργάζεται στο Παρίσι και στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας από όπου αποφοίτησε το 2011 με άριστα. Συνέχισε τις σπουδές της στη Γαλλία, με υποτροφία του ΙΚΥ Ελλάδος, απ’οπου αποφόιτησε το 2015 με άριστα. Το 2014 κέρδισε το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό "Traversée des frontières. Regards sur la guerre de 1914 - 1918 », με την παραχώρηση υποτροφίας για την πραγματοποίησης έκθεσης στο Μουσείο των Εθνικών Αρχείων στο Παρίσι (Archives Nationales, Pierreffite-sur-Seine, Paris). Ως εικαστικός συμμετείχε σε πολυάριθμες εκθέσεις στην Κύπρο, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ενδεικτικά: «Arteries Project» (Λεμεσός, 2013), «Santorini Biennale of Arts» (Σαντορίνη 2012), «Το σχέδιο Σωτηρία: Μνήμη και ασθένεια στον εικαστικό λόγο» (Νοσοκομείο Σωτηρία, Αθήνα 2010). Από το 2011, συνεργάζεται με τον εικαστικό Σπύρο Χαραλαμπόπουλο υλοποιώντας περφόρμανς σε διεθνή και εγχώρια φεστιβάλ: «12 Wagon Festibal » (Το τρένο στο Ρουφ, Αθήνα 2010κ.ά. Ως σκηνογράφος, έχει εργαστεί σε πολυάριθμες παραστασεις στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Το 2014 εργάστηκε στη σκηνογραφική ομάδα του δια-ευρωπαϊκού θεατρικού προγράμματος «City Ghettos of Today»,με παραστάσεις στο Παρίσι, Βαρσοβία, Βερολίνο και Ελσίνκι. 

Τι μας είπε:  

 Ερ.: Πώς αποφασίσατε να προσεγγίσετε το θέμα σας με installation αντί άλλης παρέμβασης;

Ι.Ν.: Από το 1980 και μετά η τέχνη τείνει να είναι in situ, άρα να διαπραγματεύεται και να συνομιλεί με τον χώρο στον οποίο εκτίθεται. Το να εκθέτεις σε ένα ξενοδοχείο αναπόφευκτα επιβάλλει να αναμετρηθείς το χώρο, να εξερευνήσεις τις δυνατότητες του και να προσπαθήσεις να συνομιλήσεις με το περιβάλλον και τους ανθρώπους του. Έτσι μια εγκατάσταση – που θα αποτελεί και προέκταση του χώρου είναι το ιδανικότερο μέσο για ένα έργο που θέλει να λέγετε εννοιολογικό.

Ερ.: Από πού ήρθε η πρόσκληση και στο πλαίσιο ποιας πρωτοβουλίας;

Ι.Ν.: H Κυβέλη Μαυροκορδοπόυλου που είναι η επιμελήτρια του συγκεκριμένου δωματίου στην έκθεση Rooms 2016, μου πρότεινε να συνεργαστούμε. Και οι δύο ασχολούμαστε με πολύ συναφή κομμάτια της σύγχρονης τέχνης, και μας ενδιέφερε από καιρό το θέμα της εργασίας στο σύγχρονο καπιταλισμό. Έτσι θεωρήσαμε πολύ καλή ευκαιρία να συμμετάσχουμε στη συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζοντας ένα έργο φτιαγμένο ειδικά για τον χώρο και την συγκεκριμένη έκθεση. Η ταυτότητα των ενδιαφερόντων μας, μας οδήγησε στο θέμα της καθαρίστριας και της καμαριέρας ως του άγνωστου παρατηρητή της ζωής μας.

Ερ.: Έχετε εμπειρία από ταξίδια και διαμονή σε ξενοδοχεία κλπ;

Ι.Ν.: Αν και τα αποφεύγω συστηματικά, νομίζω πως ο μέσος άνθρωπος έχει έστω και μικρή εμπειρία απ’ αυτά. Μια φορά θυμάμαι στη Γερμανία στο ξενοδοχείο που έμενα μας πέτυχε η καμαριέρα στο ασανσέρ και μας ρώτησε στα Ελληνικά αν είμαστε εμείς οι Έλληνες που μένουν στο ξενοδοχείο, σαστισμένα της απαντήσαμε ναι και μας είπε ότι το κατάλαβε από τα βιβλία μας. Ήταν Ελληνίδα μετανάστρια στη Γερμανία για 17 χρόνια, είχε καιρό να δει βιβλία στα ελληνικά και χάρηκε γι’ αυτό ήθελε να μας γνωρίσει. Εκεί συνειδητοποίησα το ιδιαίτερο « προνόμιο » που έχει μια καμαριέρα να ξέρει τόσα πολλά για μας, για τον τρόπο που κοιμόμαστε, αυτά που φοράμε και αυτά που κουβαλάμε, ενώ αντιθέτως η ίδια είναι αόρατη για τα δικά μας μάτια. Στην ηχογραφημένη συζήτηση που ακούγεται στην εγκατάσταση Room 518, η Ελένη Μπάλιου, καθώς και η ανώνυμη καθαρίστρια που συνομιλούν, περιγράφουν τις συνήθειες και τις παραξενιές των πελατών και χρηστών των χώρων που καθαρίζουν, λέγοντας ιστορίες για τα περίεργα και παράξενα που συνάντησαν.

Ερ.: Πώς προσεγγίσατε το θέμα σας ως κόνσεπτ;

Ι.Ν.: Βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστράφηκε το ενδιαφέρον μας ήταν το ξενοδοχείο ώς εργασιακός χώρος, μας ενδιέφερε να αναδείξουμε μια πτυχή του χώρου που δεν μας είναι ποτέ οικεία, αν δεν είμαστε καθαρίστριες οι καμαριέρες. Η θεματική του έργου περιστρέφεται γύρω από την αντίφαση μεταξύ χώρου ξεκούρασης που είναι το ξενοδοχείο για μας αλλά και χώρου εργασίας που μπορεί να είναι για την καθαρίστρια. Επίσης βασικό στοιχείο ήταν η σχέση που οι συγκεκριμένες κοπέλες διατηρούν με ανωτέρα οικονομικά στρώματα και με τον χώρο της τέχνης. Η καθαρίστρια που μιλάει, δουλεύει για πολλά χρόνια σε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά κέντρα της Αθήνας, βλέποντας πολύ συχνά εκθέσεις, και όλη την αφρόκρεμα της πολιτισμικής ζωής της χώρας. Μ ‘ενδιέφερε πολύ η άποψη της για το σύστημα πολιτισμού, καθώς επίσης και η ιδιαίτερη επαφή της με τα έργα τέχνης.

Ερ.: Το θέμα της προσωρινής διαμονής όπως το θέτει ένα ξενοδοχείο, σας απασχόλησε;

Ι.Ν.: Ναι μας απασχόλησε ιδιαίτερα, από την οπτική πλευρά της καμαριέρας. Οι συνέχεις είσοδοι και έξοδοι πελατών, οι άνθρωποι που έρχονται και φεύγουν – ο χώρος ως προσωρινή διαμονή όπως είπατε -, γίνονται αντικείμενο παρατήρησης μέσα από το βλέμμα της καθαρίστριας. Όπως λένε και οι ίδιες στις αφηγήσεις τους, ο τρόπος με τον οποίο πετάει ο καθένας το σκουπιδάκι στο κάδο σε βοηθάει να καταλάβεις πράγματα γι’ αυτόν. Η καμαριέρα έρχεται σε επαφή με τα πολύ προσωπικά μας αντικείμενα, αυτά που ακόμα και μακριά από το σπίτι μας δεν μπορούμε να αποχωριστούμε, όπως το αποσμητικό μας, την κολόνια μας, τα κοσμήματα μας, τα βιβλία μας. Η καμαριέρα είναι η εγκυκλοπαίδεια του προσωρινώς προσωπικού μας χώρου.

Ερ.: Το συγκεκριμένο ξενοδοχείο ειναι luxury hotel. Τι σκέψεις και διαδικασίες κινητοποιεί αυτη η “ιδιαιτερότητα”;

Ι.Ν.: Αυτή η ιδιαιτερότητα είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί σημαίνει πολύ διαφορετική αντιμετώπιση του χώρου από την ίδια την καμαριέρα, καθώς επίσης και συγκεκριμένες απαιτήσεις προς αυτήν από τους πελάτες και από το ξενοδοχείο. Η εργασία μιας καμαριέρας είναι πολύ διαφορετική σε ένα ξενοδοχείο πολυτελείας από ένα απλό ξενοδοχείο : ο σωματικός μόχθος και ο χρόνος που απαιτείται είναι διαφορετικός, η επιμονή και η σχολαστικότητα της καμαριέρας είναι πολύ πιο έντονη. Στο βίντεο που προβάλλεται στην οθόνη του δωματίου, προσπαθήσαμε να αποτυπώσουμε σε πραγματικό χρόνο, όλη την εργασία που πραγματοποιείται από μια καμαριέρα σε ένα ξενοδοχείο πολυτελείας. Η Ελένη Μπάλιου, που για πολλά χρόνια εργάστηκε ως καμαριέρα, μας βοήθησε σε αυτό : για 35 λεπτά καθάρισε το δωμάτιο 518 στο Saint George Lycabettus.

Ερ.: Θα ασχολιόσασταν με ένα “φθηνό ξενοδοχείο”; Τι παρέμβαση θα σκεφτόσασταν για ένα τέτοιο χώρο;

Ι.Ν.: Δεν μου είναι εύκολο να απαντήσω, πιστεύω κάθε χώρος απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση. Το συγκεκριμένο θέμα προέκυψε ακριβώς γιατί το Saint George Lycabettus είναι ένα ξενοδοχείο πολυτελείας αλλά και γιατί η έκθεση Rooms πραγματοποιείται για πολλά χρόνια εκεί. Με ενδιέφερε η ιδιαίτερη σύνδεση μεταξύ τέχνης και χώρου πολυτελείας. Έτσι επέλεξα μια καμαριέρα που καθαρίζει δωμάτια ξενοδοχείων και μια καθαρίστρια εκθεσιακών χώρων που καθαρίζει εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Ήθελα πολύ να ακούσω τι έχουν να πουν για μας : είτε ως θεατές εκθέσεων, είτε ως δημιουργοί που εκθέτουν, είτε ως πελάτες ξενοδοχείων, ίσως έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση με αυτές τις κοπέλες που δεν την συνειδητοποιούμε.

Ερ.: Ο τρόπος δουλειάς σας και οι επιρροές που έχετε δεχτεί στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής ταυτότητας.

Ι.Ν.: Ακριβώς επειδή επιζητώ την επαφή με τον χώρο, το κάθε προτζεκτ απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση, άλλα υλικά και άλλου τύπου έρευνα. Προσπαθώντας να είμαι σύντομη, θα αναφερθώ σε δυο μόνο επιρροές που έχουν και άμεση σχέση με το συγκεκριμένο έργο. Ο Jacques Rancière στο βιβλίο του « Ο χειραφετημένος θεατής », περιγράφει πως στη διαδικασία αναζήτησης της σχέσης μεταξύ χειρωνακτικής και διανοητικής εργασίας που για πάρα πολλά χρόνια απασχόλησε τον ίδιο και την αριστερή σκέψη από τον 19ο αιώνα, είχε πέσει πάνω στην αλληλογραφία δύο εργατών Σενσιμονιστών, όταν το 1830 συζητούσαν για τις συνθήκες εργασίας τους αλλά και γενικά για τον κόσμο της εποχής τους. Ο Rancière, περιγράφει την εντύπωση και το σάστισμα του μπροστά σε αυτούς τους δυο διανοούμενους της εποχής του, που παρατηρούσαν την τάξη τους και περιέγραφαν την ζωή τους, με την εξαιρετική λεπτότητα και διαπεραστικότητα ενός διανοούμενου. Την ίδια εντύπωση και χαρά μου άφησε ο διάλογος μεταξύ της καμαριέρας και της καθαρίστριας που συζητούν στο έργο Room 518, δυο γυναικών διανοούμενων που περιγράφουν την τάξη τους και την εποχή μας. Τέλος, αν κάτι διαμόρφωσε την καλλιτεχνική μου ταυτότητα, είναι μάλλον μια δήλωση της Ελένης Μπάλιου, πως η καθαρίστρια σήμερα παράγει πολιτισμό, κι ότι είναι δείκτης της συνέχειας ή της μη συνέχειας του πολιτισμού ενός τόπου, το πώς φέρεται το σύστημα σε μια καθαρίστρια. 

©

Ιωάννα Νεοφύτου