ΚΡΙΤΙΚΗ - ΣΙΝΕΜΑ (Ο Ιρλανδός)

Ο ΙΡΛΑΝΔΟΣ,

του Μάρτιν Σκορτσέζε 

Κάποτε, η μακρά διάρκεια μιας ταινίας ήταν άθλος για κινηματογραφιστές και κοινό. Το Όσα παίρνει ο άνεμος, η τετράωρη saga του Αμερικανικού Νότου (1939) άφησε εποχή στο σχετικό πεδίο -και όχι μόνο. Έκτοτε, το ρεκόρ έπαψε να θεωρείται απλησίαστο, άσε που για πολλούς δεν υπάρχει καλύτερη συντροφιά τα Κυριακάτικα απογεύματα και τις εορταστικές οικογενειακές μαζώξεις, από μια παρακολούθηση omnibus από κάποια πλατφόρμα,  50 επεισοδίων αγαπημένης σειράς με τη μια. Οπότε, το τριαμισάωρο του Ιρλανδού, δεν μας πέφτει και τόσο βαρύ, ιδίως όταν παίζουν τα ιερά τέρατα Τζό Πέσι, Αλ Πατσίνο και Ρόμπερτ ντε Νίρο, που δίνουν ρεσιτάλ, ανεβάζοντας ξανά τα στάνταρντς του επαγγέλματος του ηθοποιού. 

Να πούμε ότι η ταινία εξελίσσεται σε τρία χρονικά επίπεδα (τώρα-το ταξίδι-το παρελθόν) που καθόλου δεν μπερδεύουν τον θεατή. Πρόκειται για την εξομολόγηση ενός από τους ήρωες, του Ιρλανδού. Είναι ένα αφηγηματικό ταξίδι, μέσα σ' ένα ταξίδι στο δρόμο, στη διάρκεια του οποίου ξεδιπλώνεται το ταξίδι του ήρωα στη ζωή της μαφίας. Επίσης, είναι μια ενδιαφέρουσα προοπτική, καθώς ελλείπει η ματιά στα πολύ μεγάλα αφεντικά. Εμείς βλέπουμε mid-management και senior management χωρίς τους πολύ μεγάλους επί σκηνής.

Σχετικά με το θέμα: 

Νομίζω ότι η μαφία θα έπρεπε να ανακηρυχθεί national treasure για τους Ιταλούς, και βεβαίως αποτελεί ξανά πηγή έμπνευσης για τον Σκορτσέζε. Ο Κόππολα στις δικές του εκδοχές έδειξε τους μηχανισμούς του εγκλήματος, την άνοδο και την πτώση μιας μεγάλης "Οικογένειας", με ανάλυση χαρακτήρων, βάθος και τραγικότητα. Ο Σκορτσέζε όμως στον Ιρλανδό αποδομεί όχι το προσδόκιμο ζωής -μόνο- μιας μαφιόζικης παρέας, αλλά τα βασικά της χαρακτηριστικά: το "λόγο", την τιμή, τη φιλία, την προστασία και αγάπη της οικογένειας κατά τα πατροπαράδοτα. 

Δείχνει ότι το έγκλημα έχει κακή κατάληξη για το 99% των εμπλεκομένων, και μάλιστα, όσο ψηλά κι αν φτάσει κανείς, τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει να είναι άθλιο το τέλος του, σε ένα δρομάκι, ενώ τρώει, μέσα στα σκουπίδια, κάπως σαν τους τρελούς αυτοκράτορες της Ρώμης, τον Ηλιογάβαλο και τον Κόμμοδο. Έπειτα, ότι όπου δεν υπάρχει νόμος θεσμικά κατοχυρωμένος αλλά αδιαφορία για το Νόμο, δεν μπορεί να υπάρξει φιλία, παρά μόνο συμφέρον, και στρατηγική: η ανθρώπινη φύση στην αγριότερή της μορφή. Και τέλος, αν υπερκεραστούν τα προαναφερθέντα εμπόδια, και ζήσει κάποιος ως τα γεράματα και έχει και κάποιους φίλους που επέζησαν μαζί του, τότε ο ψυχισμός του ανθρώπου που κοινωνικά συνδέεται με την αγριότερη μορφή της εγκληματικής συμπεριφοράς, μπορεί να αντιμετωπίσει δυσάρεστες αλήθειες: ένα παντοδύναμο πρώην αφεντικό που κατουριέται απάνω του και τα 'χει μισοχαμένα σε κάποιο κελλί φυλακής, έναν κόσμο που αλλάζει και δεν τον χωράει, και το χειρότερο, τα παιδιά του που του πετάνε κατάμουτρα την αλήθεια για τη συμπεριφορά του και δεν αποδέχονται προστασία και οικογενειακή αγάπη, θύματα ενός πατέρα που στη σύγχρονη κοινωνία και ψυχιατρική έχει συγκεκριμένη κατάταξη, όχι και πολύ κολακευτική. 

Ο Σκορτσέζε λύνει όλα τα σκοτεινά σημεία της σύγχρονης Αμερικανικής ιστορίας ανάγοντας με θάρρος τη δολοφονία των αδελφών Κέννεντυ και του Τζίμμυ Χόφφα σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών και απιστία στους υποστηρικτές τους, και συμπαραστάτες τους. Η κρίση στην Κούβα, τα συμφέροντα, το πολιτικό παιχνίδι, παρουσιάζονται πειστικά εξηγημένα, χωρίς το ύφος θεωριών συνωμοσίας των ανυπόφορων έργων του Όλιβερ Στόουν. 

Εξαιρετική ταινία και αντίθετα με τους ήρωές του, τον Σκορτσέζε δεν τον ξεπερνάει η εποχή. Κερασάκι στην "τούρτα" της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής του Ιρλανδού, οι πρωταγωνιστές και ήρωες του φιλμ σε μεγάλη ηλικία, πολύ κοντά στο πώς είναι χωρίς βαφές και μέικ-απ, ο ντε Νίρο και ο Πέσι. 

(η φωτο δεν είναι από την ταινία.)