ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΛΙΝΤΑ ΚΑΠΕΤΑΝΕΑ

Η Λίντα Καπετανέα, απόφοιτη της ΚΣΟΤ και πρώην χορεύτρια στην ομάδα Ultima Vez του Wim Vandekeybus, συγχορογράφος και περφόρμερ της ομάδας Rootless Root μαζί με τον σύζυγό της Jozef Frusek, διευθύντρια εδώ και δύο χρόνια του Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας, μας μίλησε για τη στροφή της στην εκπαίδευση, το μοντέλο διδασκαλίας, το φεστιβάλ και άλλα πολλά.

Ν.Χ.: Διευθύνεις το Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας αλλά έχετε με τον [σύζυγό σου] Γιόζεφ Φρούζεκ και την ομάδα σας την Rootless Roots. Πώς συμβιβάζεις τα δύο ως δραστηριότητες;

Λ.Κ.: Το Φεστιβάλ το διευθύνω μόνη μου είναι δική μου καθαρά υπόθεση, ο Γιόζεφ δεν ήθελε ποτέ να είναι σ' αυτό. Η ομάδα έκανε διάλειμμα για ένα χρόνο και παραπάνω, δεν γινόταν αλλιώς. Μέχρι στιγμής έχω κάνει δύο Φεστιβάλ, αυτό θα είναι το τρίτο. Κάναμε ένα μικρό ντουέτο με χορηγία του ΥΠΠΟ, αυτό έγινε ενάμισυ χρόνο πριν είχα μόλις αναλάβει το φεστιβάλ τότε, μετά κάναμε μόνο περιοδείες κάποια κομμάτια μας, και τώρα θα κάνουμε μια μεγάλη παραγωγή στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, με πρεμιέρα 1η Απριλίου. Οπότε φέτος θα δούμε πώς είναι να τα συνδυάζω αυτά τα δύο. Αυτό που τρέχει ασταμάτητα είναι τα σεμινάρια, τα οποία είναι μια πρακτική που έχουμε δημιουργήσει μαζί με τον Γιόζεφ, λέγεται fighting monkey, και είναι αυτό που παίρνει τον περισσότερο χρόνο και για το οποίο ταξιδεύουμε πολύ, μέχρι να ξεκινήσει τουλάχιστον, η παραγωγή της Rootless.

Ν.Χ.: Πού διδάσκετε αυτό το δικό σας μοντέλο;

Λ.Κ.: Παντού. Είναι σεμινάρια που διοργανώνουμε εμείς σε όλο τον κόσμο και ταξιδεύουμε παντού. Είναι ένα σύστημα που απευθύνεται σε όλους. Γι' αυτό και έχει ανοίξει τόσο πολύ και έχει γίνει τόσο δημοφιλές.

Ν.Χ.: Θες να πεις περισσότερα γι' αυτό;

Λ.Κ.: Όταν το αναπτύξαμε ήταν καθαρά για χορευτές. Δουλεύαμε πάρα πολύ με χορευτές, ξεκινήσαμε στην ΚΣΟΤ όπου αρχίσαμε να δουλεύουμε με τον Γιόζεφ πάνω στο partnering, και ξεκίνησε λίγο από την ανάγκη να βοηθήσουμε τους χορευτές. Είναι ένα σύστημα που προσφέρεται και για σόλο δουλειά. Λειτουργεί όμως πιο καλά σε ζευγάρια γιατί βοηθάς τον άλλο να γίνει καλύτερος. Αν δουλέψω εγώ με ένα ζευγάρι, εγώ είμαι υπευθυνη για τον άλλο, για να σου δώσω να καταλάβεις. Το λέμε καθαρά από την αρχή του μαθήματος. Ξεκίνησε λίγο από την ανάγκη να κάνουμε τους χορευτές να αυτοσχεδιάζουν χωρίς να σκέφτονται πάρα πολύ την αισθητική. Ή να μαθαίνουν λίγο παραπάνω τη μηχανική του σώματος, και τους τραυματισμούς επίσης. Γι' αυτό ο κόσμος που μας γνώρισε δέκα χρόνια πριν στο fighting monkey, αν κάνει τώρα το σεμινάριο, θα καταλάβει ότι το μάθημα έχει εξελιχθεί πολύ, έχουμε ασχοληθεί πολύ με τους τραυματισμούς, με το partnering...Έχουμε βάλει αυτά πoυ τα ονομάζουμε movement situation. Είναι παιχνίδια, που σε βοηθούν να καταλάβεις καλύτερα το σώμα σου, και να καταλάβεις και το χαρακτήρα σου μέσα από το partnering.

N.X.: Τι στοιχεία χρησιμοποιείτε στο χτίσιμο του συγκεκριμένου μαθήματος;

Λ.Κ.: Αυτό που κάνουμε για τους τραυματισμούς το έχουμε ονομάσει zero force και είναι στηριγμένο πάνω σε tai chi που έχει μάθει ο Γιόζεφ, 20 χρόνια τώρα και συνεχίζει και το εξελίσσει. Έπειτα είναι τα παιχνίδια που έχουμε δημιουργήσει με διάφορα εργαλεία όπως το μπαλάκι, είναι το body-body που είναι καθαρό partnering που στηρίζεται σε πολεμικές τέχνες αλλά και στον τρόπο που μπορείς να αντιμετωπίσεις τον άλλο. Το fighting monkey δεν έχει συμφωνία. Στηρίζεται στο πώς μπορώ να αντιμετωπίσω το σώμα του άλλου και να δουλέψω χωρίς να υπάρχει συμφωνία. Πράγμα που βεβαίως σημαίνει ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος. Πρέπει.

Ν.Χ.: Χρησιμοποιείτε contact improvisation;

Λ.Κ.: Ναι. Αυτό το body-body είναι καθαρά partnering. Υλικό ή οδηγία που θα τους δώσουμε εμείς και θα την εξελίξουν σιγά-σιγά με αυτοσχεδιασμό.

Ν.Χ.: Η ομάδα σας είναι σταθερή ή μαζεύεστε ανάλογα με το πρότζεκτ;

Λ.Κ.: Καθαρά για κάθε πρότζεκτ.

Ν.Χ.: Είναι επιχορηγούμενη απ' το ΥΠΠΟ;

Λ.Κ.: Έχουμε πάρει επιχορήγηση όταν κάναμε δουλειά, ναι. Φέτος η παραγωγή είναι της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

Ν.Χ.: Για πόσα άτομα θα είναι το νέο σας έργο;

Λ.Κ.: Για πέντε ερμηνευτές. Ο Γιόζεφ δεν θα χορέψει, εγώ κατά 90% θα ανέβω στη σκηνή.

Ν.Χ.: Φοβάσαι ότι η παρουσία πάνω στη σκηνή με τόσα άλλα, κίνηση, παραγωγή κλπ., μπορεί να σου θολώσει την κρίση ως προς το υλικό που θα προκύψει;

Λ.Κ.: Γίνεται αυτό που λες, αλλά γι' αυτό έχω τον Γιόζεφ έξω. Με τον Γιόζεφ όταν είμαστε έξω και οι δύο, δουλεύουμε πολύ γρήγορα και πολύ αποτελεσματικά. Αλλά επειδή τις περισσότερες φορές είμαι μέσα, είμαι πάνω στη σκηνή, εμπιστεύομαι πάρα πολύ την κρίση του Γιόζεφ. Είναι πάρα πολύ αυστηρός μαζί μου. Η αλήθεια είναι πως είναι δύσκολο. Είναι δύσκολο να είμαι και μέσα και έξω, γι' αυτό χρησιμοποιούμε πάρα πολύ την κάμερα, δουλεύουμε πολύ, υπάρχει feedback, έχουμε κόσμο που μπορούμε να τον εμπιστευθούμε και μπορούμε να τον ρωτήσουμε πώς είναι το έργο...

Ν.Χ.: Δραματουργικά και χορογραφικά πώς αναπτύσσετε ένα έργο;

Λ.Κ.: Τα πετάμε όλα στο τραπέζι. Όλες τις ιδέες! Έχουμε το θέμα. Ας πούμε στο φετινό μας έργο, η ιδέα είναι "stones and bones" και θα τολμήσουμε να φέρουμε πάνω στη σκηνή μάρμαρο, που είναι πάρα πολύ βαρύ. Οπότε και μόνο αυτό είναι μια πρόκληση. Τι μένει στο τέλος; Η πέτρα και το κόκκαλο. Οπότε ξεκινάμε μ' αυτό, φερνουμε ιδέες όλοι μαζί, ρωτάμε τι είναι γι' αυτούς...Έχουμε μόνο τον τίτλο αρχικά. Και σου μιλάω για το φετινό έργο. Άλλες φορές έχουμε ασχοληθεί με ένα συγκεκριμένο θέμα all the way. Φέτος θα φέρουμε τον τίτλο στο τραπέζι, ο καθένας θα φέρει τις δικές του ιδέες. Κινησιολογικά συνήθως ξεκινάμε αφαιρετικά, αν υπάρχει κάτι που θέλω να δουλέψω εγώ...και σιγά-σιγά το βάζουμε στο θέμα. Το δουλεύουμε, κι αν δούμε ότι βγαίνει ωραίο αποτελεσμα προσπαθούμε να το βάλουμε μέσα στο θέμα. Εικόνες μπορούμε να φέρουμε...ένα ποίημα...Όλη η ομάδα. Εμείς έχουμε ξεκινήσει ήδη τη διαδικασία με τον Γιόζεφ. Εκτός απ' τον τίτλο θα φέρουμε ένα ντοσιέ με τη δουλειά που έχει γίνει, μια εικόνα, πώς θέλουμε να φαίνεται, ένα φως...Ίσα-ίσα να τους εμπνεύσουμε, γιατί δε θέλουμε ποτέ να "κλειδώνουμε" τους ερμηνευτές, να τους λέμε "αυτό είναι το θέμα, από 'δω μέχρι εδώ, κι έτσι θα δουλεύουμε αποκλειστικά". Θέλουμε δηλαδή να φέρουν δικά τους στοιχεία. Με τους συνεργάτες πολλών χρόνων, μπορούμε να πούμε περισσότερα για το τι θέλουμε, αλλά και πάλι θέλουμε να φέρουν τον δικό τους κόσμο, γιατί κι εμείς δεν είμαστε πάντα σωστοί σ' αυτά που θέλουμε. Έτσι αφήνουμε τους ερμηνευτές να φέρουν τις δικές τους ιδέες.

Ν.Χ.: Και η διάρκεια του συγκεκριμένου έργου;

Λ.Κ.: Μια ώρα φουλ.

Ν.Χ.: Κι αν το έργο ξεκινήσει και πιστεύεις ότι όλα είναι καλά, αλλά πάνω στη σκηνή διαπιστώνεις ότι υπάρχουν πράγματα που δεν λειτουργούν όπως νόμιζες, τι κάνεις; Το αφήνεις να πάει ως έχει ή επεμβαίνεις;

Λ.Κ.: Το αλλάζω. Εννοείται! Για παράδειγμα ένα παλιότερό μας έργο, το Europium, παραγωγή του 2015 της Στέγης που ανέβηκε τον Μάϊο, στο Theatre de la Villette, ήταν πολύ διαφορετικό. Δεν τα αφήνουμε τα έργα μας. Δε λέμε "ωραία, ταξιδεύει, είναι επιτυχία." Τα δουλεύουμε ακόμα μέχρι και την τελευταία παράσταση. Θα αλλάξουμε κάτι, θα δούμε το βίντεο και θα πούμε "αυτό δεν ήταν καλό", ή "να βγάλουμε μια κίνηση και να προσθέσουμε αυτήν ιδέα, να τη δοκιμάσουμε"...

Ν.Χ.: Έχει επιτυχία η δουλειά σας; Έχει ζήτηση; για να το πω πιό απλά.

Λ.Κ.: Έχει. ζήτηση. Έχει ζήτηση αν το κυνηγήσεις. Στην αρχή, όταν κάναμε τη Rootless Root το 2006, πέσαμε με τα μούτρα πάνω στην ομάδα, να πουλήσουμε τα έργα μας, να πετύχει, και ταξιδέψαμε πολύ. Έγινε αυτό, το κάναμε. Σιγά-σιγά ήρθε κάτι άλλο, το εκπαιδευτικό που μας αρέσει πάρα-πάρα πολύ και είναι δυνατό, και μετά η όλη προσπάθεια να πουλήσουμε τα έργα μας, μας κούρασε λίγο, γιατί έπρεπε να πηγαίνουμε με ένα ντοσιέ, να τρέχουμε πολύ. Αυτή η διαδικασία να πας να πείσεις τον άλλο, το βλέπω τώρα με τις προτάσεις που παίρνω και όλους εκείνους που έρχονται να με προσεγγίσουν όταν είμαι σε κάποια φεστιβάλ, όλο αυτό μας κούρασε, οπότε κάνουμε περιοδείες αλλά όχι με το στρες να κάνουμε όσο περισσότερες παραστάσεις μπορούμε γιατί πρέπει να το κάνουμε και πρέπει να δείξουμε το έργο μας. Μας αρέσει, εννοείται αν μας καλέσουν σε ένα φεστιβάλ να συνεχίσουμε να δείχνουμε τα έργα μας, αλλά δεν είναι κάτι που θα το κυνηγήσουμε με έναν μάνατζερ. Θέλουμε να το κάνουμε μόνοι μας, και να το κάνουμε επειδή κάποιος θα μας δει, θα αρέσει το έργο. Δε θέλουμε να πιέσουμε πολύ. Και υπάρχουν πάρα πολλές ομάδες. Μεγάλο πήξιμο διεθνώς...

Ν.Χ.: Πώς θα όριζες τη δουλειά σας; Χοροθεατρική; Κάτι άλλο;

Λ.Κ.: Μας αρέσει η θεατρικότητα. Αν θεωρήσεις ότι θεατρικότητα είναι να υπάρχει και κείμενο, πάντα υπάρχει κείμενο στα έργα μας.

Ν.Χ.: Ποιός γράφει τα κείμενα;

Λ.Κ.: Ο Γιόζεφ. Του αρέσει πολύ να γράφει. Εκτός αν έχουμε κάτι συγκεκριμένο ενός συγγραφέα. Πάντως τα κείμενα τα επιμελείται ο Γιόζεφ. Και η κίνησή μας είναι θεατρική, δηλαδή λέει μια ιστορία. Δεν είναι καθαρά ένα κινησιολογικό μοτίβο που κάνουμε στη σκηνή. Υπάρχει μια ιστορία από πίσω.

Ν.Χ.: Τα θέματά σας ποιά είναι; Ακόμη κι αν δεν φαίνονται άμεσα στη σκηνική τους πραγμάτωση.

Λ.Κ.: Είναι λίγο πολιτικά. Τα τελευταία μας έργα είχαν ένα πολιτικό, καυστικό χαρακτήρα. Το Εuropium ας πούμε. Μας απασχόλησε γιατί πήρε η Ευρώπη αυτό το όνομα, ποιά ήταν η Ευρώπη, γιατί η Ευρώπη πήρε το όνομα μιας θεάς που δεν ξέρουμε πού χάθηκε κλπ. Όταν το πρωτοκάναμε ήταν στην Καλαμάτα, Αύγουστο, και ερχόντουσαν όλα τα κύματα των ανθρώπων από το Αιγαίο, οπότε λέμε "ωραία πρέπει να βάλουμε στο θέμα μας μέσα και Raft of Medusa", τον πίνακα που περιγράφει το ναυάγιο...

Ν.Χ.: Του Ζερικώ...

Λ.Κ.: Ναι. Οπότε πέρασε πολύ το πολιτικό μήνυμα εκείνη τη στιγμή, γιατί ήμασταν πολύ ειρωνικοί. Όχι για να διδάξουμε, αλλά για να πούμε "αυτό που γίνεται, δεν είναι σωστό."

Ν.Χ.: Σας αφορά λοιπόν η επικαιρότητα, εννοώ τα γεγονότα, του κόσμου γύρω μας; Αντιδράτε ως συνειδητοποιημένοι πολίτες ή είστε κλεισμένοι κάπου σε μια "δημιουργική ιδιωτική σφαίρα";

Λ.Κ.: Το ζούμε. Συνήθως ό,τι ζούμε, περνάει και στα έργα μας. Σπάνια θα αποφασίσουμε να κάνουμε κάτι που να έχει εντελώς άλλο σημείο εκκίνησης και αναφοράς από τα κοινωνικά γεγονότα γύρω μας, καθαρά ένα βιβλίο, ή ένα κείμενο, για παράδειγμα.

Ν.Χ.: Και γράφετε σενάριο, ας πούμε;

Λ.Κ.: Τον πρώτο μήνα όχι. Τον πρώτο μήνα είναι όλα πεταμένες, ανάκατα ιδέες. Σιγά-σιγά διαμορφώνεται.

Ν.Χ.: Η εποχή της Ultima Vez πώς σας έχει επηρεάσει;

Λ.Κ.: Η μεγαλύτερη επιρροή, κι αυτό που κατάλαβα δουλεύοντας με τον Βιμ (Βαντεκέϋμπους), που το είχα μέσα μου αλλά εκεί ξύπνησε, ήταν ότι "δουλεύω με οποιαδήποτε δυσκολία και να έχω, ό,τι και να γίνει συνεχίζω. Δεν τίθεται ζήτημα, συνεχίζω". Ας πούμε επειδή κάναμε πολλές περιοδείες με το Blush, τρεις χορευτές ήτανε άρρωστοι και δεν μπορούσε να ακυρώσει, οπότε ο Βιμ είπε "θα πρέπει να βάλω άτομα πάνω στη σκηνή", σε λίγες ώρες παίζαμε, δεν ήταν αστείο. Και έβαλε έναν απ' το γραφείο του να κάνει ένα περπάτημα, γιατί χρειαζόταν να περπατήσει κάποιος πάνω στη σκηνή, αν και δεν ήταν πολύ σημαντική πόλη, εκεί που θα παίζαμε εκείνη την ημέρα. Δεν είπε: θα ακυρώσω, αλλά: συνεχίζω μ' αυτό που έχω. Επίσης με επηρέαε και ο τρόπος που και που δε σταμάταγε ποτέ, και μας έλεγε συνέχεια "φέρτε μου ιδέες, φέρτε μου ιδέες, φέρτε μου ιδέες", ακόμα και δέκα δευτερόλεπτα να ήταν αυτό, για εκείνον ήταν πολύ σημαντικό. Κράτησα ότι δουλεύεις χωρίς να σταματάς και χωρίς να μιζεριάζεις. Με ό,τι έχεις κάνεις παραγωγή χωρίς να κλαίγεσαι.

Ν.Χ.: Για το πολιτικό που είπες πριν, το τραυματικό παρελθόν της χώρας καταγωγής του Γιόζεφ (πρώην Τσεχοσλοβακία) το έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ;

Λ.Κ.: Όχι, δεν έχει έρθει ποτέ στη σκηνή στα έργα μας.

Ν.Χ.: Η σκηνή στην Ελλάδα αλλά και η διεθνής χορευτική σκηνή: πώς σου φαίνονται;

Λ.Κ.: Έχουμε πολύ ωραίους χορευτές, όλες οι χώρες έχουν πολύ ωραίους χορευτές, μη στηριζόμαστε πάντα σ' αυτό. Υπάρχει πάρα πολύ καλό υλικό, γίνεται πολύ καλή προσπάθεια, και νομίζω με την κρίση βγήκαν πολύ καλές ομάδες, και όλοι προσπαθούν. Αυτό που ίσως να μπορεί κανείς να παρατηρήσει, και ίσως να μην είναι μόνο Ελληνικό φαινόμενο, ίσως και στην Ιταλία για παράδειγμα να είναι το ίδιο, είναι πως υπάρχει μεγάλη επιρροή από τη δυτική Ευρώπη. Αυτό είναι κάτι που μ' ενοχλεί. Δηλαδή αν κάτι στη δυτική Ευρώπη είναι μόδα, ίσως να έρθει κι εδώ. Επίσης, γενικά, όχι μόνο αναφορικά με τις ελληνικές ομάδες, υπάρχει λίγη έρευνα για το σώμα. Περισσότερη έρευνα στην ιδέα, πώς θα είναι η χορογραφία δηλαδή, και λιγότερη έρευνα στο σώμα του χορευτή για να βρούμε καινούργια υλικά. Μου λείπει ένα ωραίο κινησιολογικό υλικό στη σκηνη που να μην το 'χω δει και να πω "ουαου! το σκέφτηκε αυτό και μπορεί να το κάνει αυτό με το σώμα;" Αυτό μου λείπει. Η σχέση με τον άλλο, επίσης. Έχουμε σταματήσει να χορεύουμε μαζί. Ξέρεις, είναι ο ένας, κι ο άλλος, κι ο άλλος στη σκηνή. Δεν υπάρχει επαφή. Κι αυτό ίσως συμβαίνει είτε γιατί οι χορογράφοι δεν το αναζητούν, είτε δεν υπήρξαν ποτέ χορευτές ή οι χορευτές δεν γυμνάζονται αρκετά. Οπότε άμα δεν έχω κάνει μαθήματα κλπ., ε ναι, τι θα προτείνω στην πρόβα; Δεν θα μπορώ να προτείνω το ανάλογο υλικό.

Ν.Χ.: Με το φεστιβάλ πώς τα πας στην Καλαμάτα; Πώς σου φαίνεται;

Λ.Κ.: Πολύ ωραία! Το φεστιβάλ υπάρχει όλο το χρόνο με σεμινάρια. Εγώ πηγαίνω μια φορά το μήνα. Ανοίγουν οι προτάσεις για δύο μήνες, πρέπει να πω ότι παίρνουμε πολλές προτάσεις, έπειτα είναι παραστάσεις που πρέπει να δω εγώ γιατί θέλω να τις δω, και αρχίζω να διαμοφώνω το πρόγραμμα.

Ν.Χ.: Και τα οικονομικά;

Λ.Κ.: Η χρηματοδότηση είναι τριετής. Φέτος είναι η τελευταία της πρόσφατης τριετίας. Μετά δεν ξέρω τι θα γίνει. Το ότι είχα μια σταθερή χρηματοδότηση για τρία χρόνια, με βοήθησε πάρα πολύ γιατί ήξερα ακριβώς πόσα χρήματα έχω για το φεστιβάλ για κάθε χρονιά. Το φεστιβ΄λα διαρκεί δέκα μέρες αλλά τα σεμινάρια ξεκινάνε πιό νωρίς.

Ν.Χ.: Τι χώρους χρησιμοποιείς;

Λ.Κ.: Χρησιμοποιώ πλέον μόνο το Μέγαρο Χορού. Το Κάστρο δεν το έχω χρησιμοποιήσει τα τελευταία δύο χρόνια, παρ' όλο που ακούω κόσμο να λέει ότι το νοσταλγεί. Καλλιτέχνες όμως απ' το εξωτερικό το έβρισκαν δύσκολο χώρο. Θεωρώ ότι φτιάχτηκε ένα Μέγαρο Χορού για να το χρησιμοποιούμε, οι ομάδες οι ξένες που συχνά έχουν πιό περίπλοκες τεχνικές προδιαγραφές και απαιτήσεις είναι ευχαριστημένες, οι τεχνικοί είναι ευχαριστημένοι που είναι στο Μέγαρο κι όχι στο Κάστρο, και πρέπει να λάβουμε υπ' όψη μας κι αυτούς που δουλεύουν γα το στήσιμο των παραστάσεων πώς θα τα καταφερουν με το ανέβασμα σκηνικών που είναι πολύ βαριά κ.ο.κ. Κι έπειτα, είπαμε, γι' αυτό φτιάχτηκε το Μέγαρο Χορού. Το λέει και ο τίτλος του.

Ν.Χ.: Αληθεύει ότι είχε πρόβλημα στη στέγη;

Λ.Κ.: Είχε πρόβλημα με τα σταγγόνια αλλά τώρα πήραμε την πιστοποίηση ότι είναι μια χαρά.

Ν.Χ.: Πόσους χώρους έχει;

Λ.Κ.: Δύο. Το στούντιο, με πολύ όμορφη ατμόσφαιρα, βάζουμε καθισματάκια, μαξιλαράκια, κι όπου παρουσιάζονται πιό πειραματικά έργα, και δίπλα η μεγάλη σκηνή για πιό μεγάλες παραγωγές.

Ν.Χ.: Επομένως δεν μοιράζεις τα έργα στις διάφορες σκηνές της Καλαμάτας όπως στο απώτερο παρελθόν.

Λ.Κ.: Όχι, όλα εκεί. Και να σου πω, χρησιμοποιώ την πλατεία όπου όλοι έρχονται από νωρίς να πιάσουν θέση, και είναι γεμάτη παιδάκια. Αρχίζουμε στο στούντιο, μετά πλατεία και το βράδυ πιό αργά, στη μεγάλη αίθουσα. Όλα πολύ κοντά, με πέντε λεπτά περπάτημα. Όλα είναι κοντά κι επειδή δεν έχουμε μια παράσταση κάθε μέρα αλλά συχνά τρεις παραστάσεις σε μια μέρα, το κρατάω έτσι ώστε να μην ταλαιπωρείται ο κόσμος και να μην χάνουμε θεατές. Στη νέα είσοδο της πόλης, φτιάχνεται και ένα ανοιχτό θεάτρο για 2.000 θεατές. Υπάρχει και το αρχαίο θεάτρο της Μεσσήνης που με ενδιαφέρει.

Ν.Χ.: Χορηγίες έχετε;

Λ.Κ.: Ναι, και φέτος πήγαμε πολύ καλά. Ένα μεγάλο ποσοστό βγήκε από τις χορηγίες. Όλα μαζί, περίπου λίγο πάνω από μισό εκατομμύριο. Κινηθήκαμε καλά. Πολύ καλά. Τεχνικός εξοπλισμός, συνεργάτες, ομάδες, όλα πληρώνονται από εκεί.

Ν.Χ.: Τι θέλησες να αλλάξεις και τι θες να αφήσεις εσύ στο φεστιβάλ ως προσωπική σφραγίδα;

Λ.Κ.: Το πρώτο που είπα, είναι ότι θέλω να φέρω χορευτές να δουν. Γιατί γίνονται πολλές παραστάσεις και φεστιβάλ στην Αθήνα, και δεν πάει κόσμος. Και τους χορευτές τους τραβάς για να πάνε. Υπάρχουν πάρα πολλοί που δεν ξέρουν τις ομάδες στην Ελλάδα. Ή δεν ξέρουν πολλούς χορογράφους. Για να τραβήξω τους χορευτές, σκέφτηκα ότι πρέπει να τους κάνω να μάθουν. Και για να μάθουν, θέλω πολύ δυνατά σεμινάρια. Οπότε έτσι θα τους κρατήσω, και με μια πολύ καλή τιμή θα δουν και τις παραστασεις. Έγινε αυτό. Είχαμε 70 παιδιά, τα 35 απ' το εξωτερικό. Απ' τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Ρωσία, αρχίζει σιγά-σιγά και φαίνεται η δουλειά. Κι αυτό είπα στους Έλληνες, που είναι αυτοί που κλείνουν τελευταίοι θέση, "θα σας φάνε τις θέσεις". Έχω μόνο ένα χώρο για τα σεμινάρια, το δημοτικό στάδιο. Γι' αυτό έβαλα και τη σκηνή στην πλατεία. Ενώ οι Καλαματιανοί το ξέρουν το φεστιβάλ και τους αρέσει πολύ, δεν πιστεύω ότι όλοι αγόραζαν εισιτήριο ή όλοι ήθελαν να δουν τι συμβαίνει στις παραστάσεις, ότι πήγαιναν. Ο χορός είναι δύσκολο θέαμα. Δεν είναι αυτό που θα πάρεις το παιδί σου και θα πεις "πάμε να δούμε σύγχρονο χορό". Κλασικό ή κάτι πιό εύκολο, είναι αλλιώς. Οπότε με την πλατεία που χρησιμοποίησα, τους έφερα το χορό στο σπίτι. Και τους αρέσει πάρα πολύ. Επίσης έχω πάρει πολλή αγάπη από τους Καλαματιανούς αλλά και από τους ανθρώπους στο φεστιβάλ. Λένε ότι έδωσα καινούργια πνοή. Το περίμεναν, το ήθελαν. Ότι είχε "πέσει" το φεστιβάλ, όπως είναι λογικό μετά τόσα χρόνια. Αυτά τα πράγματα έχουν μια άνοδο και μια κάθοδο. Και μου μιλάνε με τα καλύτερα λόγια. Τελοσπάντων, δε θέλω να λέω και πολλά για τον εαυτό μου, θέλω να ειμαι συγκρατημένη.

Ν.Χ.: Τα σχέδια για το μέλλον;

Λ.Κ.: Για το μέλλον θέλουμε έναν χώρο δικό μας στην Αθήνα. Έχουμε μεγαλώσει, κουραστήκαμε να νοικιάζουμε χώρους...Νομίζω αν έχεις έναν χώρο εξελίσσεσαι και ως δάσκαλος και ως χορογράφος, γιατί οποιαδήποτε στιγμή θες μπορείς να πας, να δουλέψεις και να ανακαλύψεις καινούργια πράγματα. Αυτό είναι στους στόχους μας, χωρίς να το ψάχνουμε πολύ. Στα επόμενα δύο χρόνια θέλουμε ένα χώρο. Κάτι που θα το φτιάξουμε. Να είναι εργοστασιακός χώρος, να είναι ψηλοτάβανο και χωρίς κολώνες, και τα υπόλοιπα θα τα κάνουμε εμείς. Δεν μπορώ μικρούς χώρους. θέλω να έχει άπλα για να μπορέσουμε να κάνουμε περισσότερα πράγματα. Το ιδανικό θα ήταν να έχει και θέατρο. Αλλά για να το βρει κανείς, πρέπει να παρατήσει τα πάντα και να ψάχνει τουλάχιστον για ένα τρίμηνο. Μ' αρέσει η διδασκαλία και θέλω επίσης να διδάσκω και να κάνω ένα είδος σχολείου, αλλά όχι το συνηθισμένο. Να έχει έρευνα. Στη Δανία ας πούμε, που είναι το μεγαλύτερό μας σεμινάριο, είπαμε με τον Γιόζεφ θα καλέσουμε και ανθρώπους να μιλήσουν πέρα από το οχτάωρο πρακτικό δικό μας κάθε μέρα, ανθρώπους που μπορεί να μην είναι απ' το χορό. Έτσι καλέσαμε τον αρχιτέκτονα Αθανάσιο Τζόκα, που μίλησε για την αρχιτεκτονική του σεισμού. Κι εμείς στην πρακτική μας έχουμε ένα θέμα, ότι το σώμα για να απορροφά τους κραδασμούς πρεπει να αντιδρά όπως το κτίριο στους σεισμούς. Οπότε κάναμε αυτή την ένωση και άρεσε πολύ. Οπότε όταν λέω θέλω ένα κέντρο έρευνας, είναι για να βάλουμε άλλους μέσα να μιλήσουν, που μπορεί να έχει σχέση και με την έρευνα και με την πρακτική και όλα. Ένα σχετικό παράδειγμα ακόμη, φέτος ήθελα να μιλήσει στο φεστιβάλ ο Μπέλα Ταρ. Πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί να έρθει σε ένα φεστιβάλ χορού, κι εγώ αντιστρέφω το ερώτημα και λέω, γιατί να μην έρθει ο Μπέλα Ταρ σ' ένα φεστιβάλ χορού; Η θεματική ήταν ο χρόνος και η οπτική του Ταρ είναι σημαντική. Ο χρόνος και η σχέση του με το ανθρώπινο σώμα και το καλλιτεχνικό έργο, όχι ο χρόνος ως ιστορική αναδρομή. Οπότε βεβαίως ο Μπέλα Ταρ ήταν σημαντικός γιατί ο τρόπος που έχει "τραβήξει" τον χρόνο, που έχει ασχοληθει καλλιτεχνικά μ' αυτόν είναι σημαντικός. Θέλω να τον ακούσω. Γιατί το κάνει; Ίσως εμένα να με βοηθήσει ως χορογράφο. Γιατί θα εμπνευστώ από άλλους καλλιτέχνες, ζωγράφους, σκηνοθέτες, μουσκούς. Και σ' ένα φεστιβάλ χορού πρέπει να ανοιχτούμε παραπάνω.

Ν.Χ.: Κέντρο συνάντησης πολλών δαφορετικών ιδεών με επίκεντρο το σώμα, λοιπόν.

Λ.Κ.: Ακριβώς.

Ν.Χ.: Και χορογραφικά μελλοντικά σχέδια;

Λ.Κ.: Χορογραφικά αυτή τη στιγμή βλέπω μόνο το Stones and Bones.

Ν.Χ.: Λίγο forensics θυμίζει.

Λ.Κ.: Λίγο ναι. Είναι "μαύρο", και με το μάρμαρο πάνω στη σκηνή...

Ν.Χ.: Το μάρμαρο μήπως έχει σχέση με την Ελλάδα και το πασίγνωστο παρελθόν;

Λ.Κ.: Έχει..Προσπαθούμε να φύγουμε απ' το ελληνικό στοιχείο, αλλά...Σ' ένα έργο μας για το φεστιβάλ Αθηνών είχαμε μια τεράστια σημαία. Στην αρχή ήταν λευκή, αλλά στο τέλος τη βάψαμε ελληνική, ήταν τελείως κατεστραμμένη, τη φύσαγαν πέντε τεράστιοι ανεμιστήρες...Αφού είμαστε ελληνική ομάδα μερικά πράγματα δεν θα τα αποφύγουμε...Είπα στον Γιόζεφ σχετικά με το μάρμαρο, να βάλουμε μια άλλη πέτρα. Να είναι πέτρα. Γιατί το μάρμαρο είναι Ελλάδα, τι άλλο θα μπορούσε να είναι; Αλλά τελικά πήγαμε στο μάρμαρο. Και θα συνεργαστούμε με ένα Βρετανό γλύπτη, που δουλεύει για γκαλερί και τώρα θα πρέπει να κάνει κάτι για θεατρική σκηνή. Θα πάρει ρίσκο, αλλά δε θέλαμε να δουλέψουμε με ψεύτικο υλικό. Ο Γιόζεφ απαγόρευσε κάθε σχετική συζήτηση. Προσπαθούμε να βρούμε λύσεις για το πώς θα ανέβει ένα τόσο βαρύ υλικό στη σκηνή. Οι χορευτές θα είναι πιο ανάλαφρο στοιχείο απ' ό,τι το σκηνικό. Υπάρχει ένα δραματικό στοιχείο πάντα στα έργα μας, αλλά έχουμε κάνει και πιό light καταστάσεις. Ανυπομονώ για το καινούργιο έργο. Για την ώρα, δε σκέφτομαι σε κάτι πιό μακροπρόθεσμο απ' αυτό.

Ν.Χ.: Σ' ευχαριστώ πολύ.

Λ.Κ.: Κι εγώ.