ΚΡΙΤΙΚΗ, "Καζαντζάκης" του Γ. Σμαραγδή.

Με "μίτο" της αφήγησης την "Αναφορά στον Γκρέκο", το ημιτελές κύκνειο άσμα του Νίκου Καζαντζάκη, ο σκηνοθέτης της ταινίας, Γιάννης Σμαραγδής, φτιάχνει τη βιογραφία ενός ακόμη Έλληνα διεθνούς ακτινοβολίας, του διάσημου συγγραφέα του "Ζορμπά." 

Επί της ουσίας, το είδος αυτό της ταινίας λέγεται -ή θα 'πρεπε να λέγεται- μελοδραματική αγιογραφία. Ξαναστήνει σκηνές από τη ζωή και τους σημαντικούς πνευματικούς και συναισθηματικούς σταθμούς της ζωής του Καζαντζάκη, υμνώντας τον, πιστεύοντάς τον, αλλά σχεδόν ερήμην του συγγραφέα, καθώς η αγωνία του Σμαραγδή δε φαίνεται να είναι να φωτίσει πλευρές της προσωπικότητας, της ζωής και του έργου του διάσημου Έλληνα, αλλά να φτιάξει μια mainstream παραγωγή, η οποία είναι τίγκα στο μελόδραμα, την τουριστική ηρωοποίηση των στην ταινία εμφανιζόμενων προσώπων, και εντέλει καταφέρνει, με μικρές εξαιρέσεις, να στριμώξει τον Καζαντζάκη σε ένα ύφος παρωχημένου σινεμά που δεν του αξίζει.

Έχει πάρει και φτιάχνει τις βιογραφίες των "διάσημων Ελλήνων" με την κλασική χαϊδευτική συνταγή και τη μεγαλοστομία που κολακεύει "απαξάπαντες". Εδώ, στην περίπτωση του Καζαντζάκη, είχε εξαιρετικό υλικό για να αναμετρηθεί: τι ήταν αυτοί οι σταθμοί ζωής με Χριστό, Βούδα, Λένιν, ποιά η σχεση του με τις γυναίκες, ποιά η "πραγματική" ζωή του συγγραφέα, τα ταξίδια του, η γραφή του, η περιπεπλεγμένη σε βαθμό διαστροφής ιδιωματική δημοτική, οι φιλίες του, το "μετά το θάνατό του", τα νεανικά του χρόνια... Τι ήταν το ταξίδι στην έρημο; αναχωρητισμός, ρομαντισμός, σχέση με τον πατέρα, μια νεανική προ-χίπυ τρέλλα σε ασκητικό "asram"; Ποιά η αξιολόγηση των πνευματικών και ψυχικών μεταπτώσεων του Καζαντζάκη, η σχέση με τον Νίτσε, το όραμα του εαυτού και τόσα ακόμα. Είχε μπόλικο υλικό, προφανώς δούλεψε πολύ με τους ηθοποιούς του, από πολλούς απέσπασε θαυμάσιες ερμηνείες, αλλά η ταινία παρέμεινε επιδερμικό μελόδραμα που τσαλαβούτησε σε πολλά και δεν "ήπιε απ' την πηγή."

Και μια και πιάσαμε τους ηθοποιούς, ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, φυσικά ο Στέφανος Ληναίος -τόσο σπουδαίος- ο Αργύρης Ξάφης, ο Νίκος Καρδώνης, οδηγούν στην υποκριτική. Ειδική μνεια στον Στάθη Ψάλτη σε έναν κόντρα τελευταίο ρόλο. Η Ζέτα Δούκα πολύ καλή και λαμπερή "Μελίνα", η Μαρίνα Καλογήρου φιλότιμη και "ευπειθής". Η Έρση Μαλικένζου αγνώριστη και πολύ καλή. Ο Θοδωρής Αθερίδης δεν φάνηκε να έχει αποφασίσει πώς θα ζωντανέψει τον Ζορμπά. Λίγο "man Friday" του βγήκε, και περίμενα να δω και τον Ροβινσώνα από δίπλα.

Αυτό που δεν κατάλαβα και ομολογώ με ξένισε στην ταινία, ως ένα βαθμό κατανοητό γιατί θα ξεστράτιζε το ήδη περίπλοκο σενάριο, (αλλά κι αυτό δεν είναι δικαιολογία), ήταν γιατί ο Σικελιανός και ο Καζαντζάκης εμφανίζονται με ένα γάμο και μια  σύζυγο. Ο νεανικός μεγάλος έρωτας με τη Γαλάτεια, του Νίκου Καζαντζάκη, και ο δεύτερος γάμος με την Άννα, του Σικελιανού η οποία ήταν η σύντροφός του τον καιρό του θανάτου του, γιατί αποσιωπήθηκαν; Εντελώς ακατανόητη επιλογή και ήταν σχεδόν αστείο να φωνάζει διαρκώς δίπλα του την "Εύα" σαν να μη χώρισαν ποτέ ο "Άγγελος Σικελιανός" στην ταινία.

Αγαπημένος και πολυδιαβασμενος ο Καζαντζάκης, προφανώς συγκινεί ακόμη, εξ ού και η προσέλευση στο ομώνυμο φίλμ του Σμαραγδή. Εύπεπτο, μεγάλη παραγωγή, δημοφιλές καστ, πολυαγαπημένος ήρωας, τα ασφαλή συστατικά της ταινίας. Και μπόλικη συγκίνηση. Είπαμε, μελόδραμα είναι, δεν είναι δα κι η Αναφορά στον Γκρέκο.